Trở ngại lớn nhất cho việc bình thường hoá quan hệ là việc ta đòi Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đô-la cho ta vì Quốc hội Mỹ khi đó dứt khoát không chấp nhận viện trợ làm điều kiện cho việc bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. (Hình bên: Leonard Woodcock, đặc phái viên của tổng thống Mỹ Carter)
Nước Việt Nam ta trong những năm 70 của
thế kỷ 20 đã trải qua những sự kiện to lớn: Hiệp
định Pa-rii 1973
về Việt Nam kết thúc cuộc đàm phán “ma-ra-tôngii”
1968-1973 giữa VN và Mỹ, toàn thắng của
chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975 đã đưa Việt Nam tới
đỉnh cao của giải phóng dân tộc và uy tín của quốc
tế. Thắng lợi của Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ
không chỉ là một tác nhân đưa đến những thay đổi
rất quan trọng trong chiến lược của các nước lớn mà
còn làm chuyển đổi cục diện chính trị khu vực Đông
Nam Á. Nể sợ sức mạnh quân sự và ý chí kiên cường
của Việt Nam, mặt khác lo ngại mối đe dọa từ nước
Trung Hoa khổng lồ tăng lên một khi Mỹ rút khỏi Đông
Nam Á, đồng thời lại có yêu cầu phát triển kinh tế,
các nước ASEANiii sốt
sắng bình thường hoá và cải thiện quan hệ với Việt
Nam; tổ chức liên minh quân sự SEATOiv tan
rã; xu hướng hoà bình, ổn định ở Đông Nam Á phát
triển. Sau khi bị “gáo nước lạnh” ở Việt Nam, Mỹ
lo tháo chạy khỏi Đông Nam Á, song lại sợ tạo ra một
“khoảng trống” có lợi cho các đối thủ của mình.
Một mặt sợ Liên Xô thừa thế mở rộng ảnh hưởng ở
Đông Nam Á và thế giới, mặt khác lo Trung Quốc phát huy
vai trò nước lớn Châu Á để lấp chỗ “hổng” đó
nên Mỹ vừa tìm cách khai thác mâu thuẫn Xô-Trung vừa
muốn có một nước Việt Nam độc lập cả với Trung
Quốc lẫn Liên Xô để duy trì thế cân bằng chiến lược
giữa 3 nước lớn trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.
Trong
tập “Tài liệu Lầu Năm Góc”
(Pentagone Papersv)
của Mỹ có viết: “Báo cáo của đại sứ Mỹ tại Anh
gửi Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 1.3.1967 ghi lại một cuộc
đối thoại ngắn giữa ngoại trưởng Anh Brownvi và
ngoại trưởng Ba Lan Rapackivii (hình
bên, nguồn wikimedia.org - TGT) tại Luân đôn ngày
22/02/1967. Khi Brown hỏi nhận định của Rapacki về mức
độ thế lực của Kossyguineviii (thủ
tướng Liên Xô lúc đó) đối với Hà Nội. Rapacki Trả
lời: “Không kém của ông đối
với Hà Nội”. Và khi Brown hỏi: “Giữa Trung Quốc và
Liên Xô nước nào có nhiều ảnh hưởng hơn đối với
Hà Nội?”. Rapacki Trả lời: “Bắc
Việt Nam”. Đường lối độc lập tự chủ của Việt
Nam thể hiện rõ nét trong suốt thời gian đàm phán với
Mỹ ở Pa-ri.
Sau cuộc đàm phán với Mỹ ở Pa-ri năm 1973 tôi được đề bạt làm vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ nên có đầy đủ điều kiện trực tiếp theo dõi và xử lý mối quan hệ của nước ta với Mỹ sau chiến tranh.
Vào quãng hơn một tháng sau khi giải phóng miền Nam, ta có nhờ Liên Xô chuyển cho Mỹ một thông điệp miệng “Lãnh đạo VNDCCH tán thành có quan hệ tốt trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Trên tinh thần đó, phía VN đã tự kiềm chế trong khi giải phóng, tạo cơ hội cho người Mỹ không bị cản trở trong việc tiến hành di tản nhân viên của họ. Phía VN đã cố gắng làm mọi sự cần thiết để không làm xấu đi quan hệ với Mỹ trong tương lai. Không có sự thù địch đối với Mỹ ở Việt Nam và VN cũng không muốn thấy như vậy ở phía Mỹ”.
Ngày 12/06/75, Mỹ gửi đến Sứ quán ta ở Pa-ri bức thông điệp đáp lại: “Về nguyên tắc, Mỹ không thù hằn gì Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà. Đề nghị trên cơ sở đó tiến hành bất cứ quan hệ nào giữa hai bên (procced on this basis in any relations between the two sides). Mỹ sẵn sàng nghe bất cứ gợi ý nào mà phía VNDCCH có thể muốn đưa ra”. Thông điệp này do Sứ quán Mỹ ở Pa-ri gửi tới Sứ quán ta, nội dung không nói rõ là của Bộ Ngoại giao Mỹ hay của cấp nào.
Ngày
11/07/75, ta gửi thông điệp cho Mỹ, chủ yếu nhắc lại
đoạn nói về Mỹ trong Báo cáo của Ngoại trưởng Nguyễn
Duy Trinhix (hình
bên, nguồn wikipedia.org - TGT) đọc trước Quốc hội ngày
04/06/1975: “Việc Chính phủ Hoa Kỳ tôn trọng các quyền
dân tộc cơ bản của nhân dân Việt Nam, từ bỏ hoàn
toàn sự can thiệp vào công việc nội bộ miền Nam Việt
Nam, làm nghĩa vụ đóng góp vào việc hàn gắn vết thương
chiến tranh và công cuộc xây dựng lại sau chiến tranh ở
cả hai miền Việt Nam, sẽ tạo điều kiện thiết lập
quan hệ bình thường giữa VNDCCH và Hoa Kỳ theo tinh thần
Điều 22x Hiệp
định Pa-ri về Việt Nam.”
Cuộc tiếp xúc đầu tiên sau chiến tranh giữa ta và Mỹ diễn ra tại Pa-ri ngày 10.7 ở cấp bí thư thứ nhất đại sứ quán (Đỗ Thanh-Pratt) chủ yếu bàn về vấn đề MIAxi, cụ thể phía Mỹ xin được trao trả một số hài cốt phi công Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc. Đến cuộc gặp tiếp theo ngày 05/09/1975, cũng vẫn phía Đỗ Thanh và Pratt, ta đồng ý sẽ giao cho Mỹ 3 bộ hài cốt “giặc lái”. Song mãi tới tháng 12 ta mới cho phép một đoàn 4 hạ nghị sĩ Mỹ do Chủ tịch Ủy ban POW/MIAxii G.V. Montgomery dẫn đầu vào Hà Nội nhận. Đoàn này đã được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp.
Sang năm 1976, Mỹ lại thông qua Liên Xô thăm dò việc tiếp xúc với ta, song khẳng định sẽ không thực hiện điều 21xiii của Hiệp định Pa-ri. Công hàm ngày 26/03/76 của Henry Kissinger-lúc này là ngoại trưởng-gửi ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh cảm ơn ta đã đón tiếp đoàn Montgomery và sẵn sàng mở cuộc thảo luận về việc thiết lập mối quan hệ mới giữa hai nước. “I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the past behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries”. Ngày 30/04 bộ trưởng ngoại giao ta gửi công hàm trả lời, nêu lại những vấn đề tồn tại giữa 2 nước (vấn đề bồi thường chiến tranh và vấn đề người Mỹ mất tích trong chiến tranh), trên cơ sở giải quyết 2 vấn đề đó sẽ bình thường hoá quan hệ với Mỹ theo quy định của Điều 22 Hiệp định Pa-ri. Ta sẵn sàng xem xét đề nghị cụ thể của Mỹ về việc mở thương lượng giữa hai bên. Ta sẽ có trả lời không để quá lâu, song sẽ không trước khi Quốc hội Mỹ bàn về việc bỏ cấm vận đối với Việt Nam. Gần như đồng thời với việc G. Fordxiv bác kiến nghị của Quốc hội Mỹ yêu cầu tạm ngừng trong 6 tháng lệnh cấm vận buôn bán với Việt Nam. Bộ ngoại giao Mỹ gửi thông điệp khẳng định sẵn sàng sớm có thảo luận với VN, song nhận xét quan điểm ta đặt thương lượng trên cơ sở “selective application of past agreements” là không đem lại kết quả xây dựng; vấn đề “full accounting” về MIA sẽ là một trong những vấn đề hàng đầu của Mỹ, chỉ khi nào vấn đề này được giải quyết “một cách cơ bản” (substantially) mới có thể có tiến bộ thật sự tới bình thường hóa quan hệ giữa hai nước chúng ta. Đề nghị VN xem lại một cuộc họp bàn về các vấn đề tồn tại là có bổ ích hay không?
Tình hình nhùng nhằng như vậy kéo dài cho tới khi Jimmy Carterxv trúng cử tổng thống thay Gerald Ford năm 1977. Chính quyền mới của đảng Dân chủ có quan điểm chiến lược khác và thái độ đối với Việt Nam mềm mỏng hơn. Nguyên nhân quan trọng khiến chính quyền Carter quan tâm ngay từ đầu đến việc thiết lập mối quan hệ mới với Việt Nam là lợi ích chiến lược của Mỹ ở khu vực châu Á Thái Bình Dương. Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, Andrew Young, đã nói rõ điều đó: “Chúng tôi coi Việt Nam như một Nam Tư ở Châu Á. Không phải là bộ phận của Trung Quốc hay của Liên Xô, mà là một nước độc lập. Một nước Việt Nam mạnh và độc lập là phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ” (tháng 01/1977).
Ngày 06/01/1977, thông qua Liên Xô, Mỹ lại đưa ra một kế hoạch 3 bước về bình thường hóa quan hệ với Việt Nam:
Đến giữa tháng 3, ta nhận tiếp đón Leonard Woodcockxvii, đặc phái viên của tổng thống Mỹ Carter, sang Việt Nam. Ngày 17/03/1977, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã tiếp L. Woodcock và 4 thành viên - trong đó có Thượng nghị sĩ Mansfield tại Chủ tịch phủ ở Hà Nội. Ngày hôm đó, đoàn Mỹ cũng đã đến chào Ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh.
Sau chuyến đi thăm mở đường này, hai bên đã thỏa thuận mở cuộc đàm phán về bình thường hoá quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ tại Pa-ri. Đoàn ta lúc đó do Thứ trưởng ngoại giao Phan Hiền dẫn đầu, thành viên có tôi, vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ, anh Vũ Hoàng, vụ trưởng Vụ Lãnh sự và mấy cán bộ Vụ Bắc Mỹ: a. Bùi Xuân Ninh, Cương, Lê Mai. Anh Lê Mai khi đó là cán bộ Vụ Bắc Mỹ, làm phiên dịch cho trưởng đoàn. Sứ quán ta ở Pháp có anh Đỗ Thanh, bí thư thứ nhất và anh Nguyễn Thiện Căn, tuỳ viên báo chí, tham gia đoàn. Phía Mỹ do R. Holbrooke làm trưởng đoàn. Cuộc đàm phán diễn ra khá lâu, phải qua 3 vòng đàm phán trong tháng 5, tháng 6 và tháng 12 năm 1977. Địa điểm luân phiên ở đại sứ quán ta và đại sứ quán Mỹ tại Pháp. Trong đàm phán vòng 1 (ngày 03-04/05/1977), lập trường của Mỹ là hai bên thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ ngay và vô điều kiện, còn những vấn đề khác giữa hai bên để lại giải quyết sau; Mỹ sẽ không cản Việt Nam vào Liên Hiệp Quốc. Còn về điều 21 (của Hiệp định Pa-ri về VN), Mỹ có khó khăn về pháp luật nên không thực hiện được, hứa sẽ thực hiện khi đã có quan hệ, bỏ cấm vận buôn bán và xét viện trợ nhân đạo. Theo chỉ thị đã nhận trước khi đi, ta kiên quyết đòi phải giải quyết “cả gói” 3 vấn đề: ta và Mỹ bình thường hoá quan hệ (bao gồm cả việc bỏ cấm vận và lập quan hệ ngoại giao đầy đủ), ta giúp Mỹ giải quyết vấn đề MIA và Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đô-la cho Việt Nam như đã hứa hẹn trước đây. Trở ngại lớn nhất cho việc bình thường hoá quan hệ là việc ta đòi Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đô-la cho ta vì Quốc hội Mỹ khi đó dứt khoát không chấp nhận viện trợ làm điều kiện cho việc bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Ngày 02-03/06, đàm phán vòng 2, Mỹ nêu lại các đề nghị hồi tháng 5. Ngày 19/07/1977, tại Hội Đồng Bảo An LHQ, Mỹ rút bỏ việc phủ quyết Việt Nam vào Liên Hiệp Quốc. Sau vòng 2, anh Phan Hiền đã phải bay về Hà Nội báo cáo và xin chỉ thị, thực chất là đề nghị trên nên có thái độ thực tế và đối sách mềm dẻo hơn, nhưng nghe nói cả 4 vị lãnh đạo chủ chốtxviii của ta lúc đó đều nhất trí lập trường trên. Trước đòi hỏi kiên quyết của ta, tại vòng 3 (19-20/12/1978), Mỹ đề nghị nếu chưa thoả thuận được về việc thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ thì có thể lập Phòng Quyền lợi (Interest section) ở thủ đô hai nước, nhưng như vậy thì chưa bỏ cấm vận được. Sau khi có Phòng Quyền lợi thì sẽ tuỳ tình hình mà xét bỏ cấm vận, song ta vẫn giữ lập trường cứng nhắc đòi giải quyết “cả gói” 3 vấn đề.
Trong
tập “Tài liệu Lầu Năm Góc”
(Pentagone Papersv)
của Mỹ có viết: “Báo cáo của đại sứ Mỹ tại Anh
gửi Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 1.3.1967 ghi lại một cuộc
đối thoại ngắn giữa ngoại trưởng Anh Brownvi và
ngoại trưởng Ba Lan Rapackivii (hình
bên, nguồn wikimedia.org - TGT) tại Luân đôn ngày
22/02/1967. Khi Brown hỏi nhận định của Rapacki về mức
độ thế lực của Kossyguineviii (thủ
tướng Liên Xô lúc đó) đối với Hà Nội. Rapacki Trả
lời: “Không kém của ông đối
với Hà Nội”. Và khi Brown hỏi: “Giữa Trung Quốc và
Liên Xô nước nào có nhiều ảnh hưởng hơn đối với
Hà Nội?”. Rapacki Trả lời: “Bắc
Việt Nam”. Đường lối độc lập tự chủ của Việt
Nam thể hiện rõ nét trong suốt thời gian đàm phán với
Mỹ ở Pa-ri.Sau cuộc đàm phán với Mỹ ở Pa-ri năm 1973 tôi được đề bạt làm vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ nên có đầy đủ điều kiện trực tiếp theo dõi và xử lý mối quan hệ của nước ta với Mỹ sau chiến tranh.
Vào quãng hơn một tháng sau khi giải phóng miền Nam, ta có nhờ Liên Xô chuyển cho Mỹ một thông điệp miệng “Lãnh đạo VNDCCH tán thành có quan hệ tốt trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Trên tinh thần đó, phía VN đã tự kiềm chế trong khi giải phóng, tạo cơ hội cho người Mỹ không bị cản trở trong việc tiến hành di tản nhân viên của họ. Phía VN đã cố gắng làm mọi sự cần thiết để không làm xấu đi quan hệ với Mỹ trong tương lai. Không có sự thù địch đối với Mỹ ở Việt Nam và VN cũng không muốn thấy như vậy ở phía Mỹ”.
Ngày 12/06/75, Mỹ gửi đến Sứ quán ta ở Pa-ri bức thông điệp đáp lại: “Về nguyên tắc, Mỹ không thù hằn gì Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà. Đề nghị trên cơ sở đó tiến hành bất cứ quan hệ nào giữa hai bên (procced on this basis in any relations between the two sides). Mỹ sẵn sàng nghe bất cứ gợi ý nào mà phía VNDCCH có thể muốn đưa ra”. Thông điệp này do Sứ quán Mỹ ở Pa-ri gửi tới Sứ quán ta, nội dung không nói rõ là của Bộ Ngoại giao Mỹ hay của cấp nào.
Ngày
11/07/75, ta gửi thông điệp cho Mỹ, chủ yếu nhắc lại
đoạn nói về Mỹ trong Báo cáo của Ngoại trưởng Nguyễn
Duy Trinhix (hình
bên, nguồn wikipedia.org - TGT) đọc trước Quốc hội ngày
04/06/1975: “Việc Chính phủ Hoa Kỳ tôn trọng các quyền
dân tộc cơ bản của nhân dân Việt Nam, từ bỏ hoàn
toàn sự can thiệp vào công việc nội bộ miền Nam Việt
Nam, làm nghĩa vụ đóng góp vào việc hàn gắn vết thương
chiến tranh và công cuộc xây dựng lại sau chiến tranh ở
cả hai miền Việt Nam, sẽ tạo điều kiện thiết lập
quan hệ bình thường giữa VNDCCH và Hoa Kỳ theo tinh thần
Điều 22x Hiệp
định Pa-ri về Việt Nam.”Cuộc tiếp xúc đầu tiên sau chiến tranh giữa ta và Mỹ diễn ra tại Pa-ri ngày 10.7 ở cấp bí thư thứ nhất đại sứ quán (Đỗ Thanh-Pratt) chủ yếu bàn về vấn đề MIAxi, cụ thể phía Mỹ xin được trao trả một số hài cốt phi công Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc. Đến cuộc gặp tiếp theo ngày 05/09/1975, cũng vẫn phía Đỗ Thanh và Pratt, ta đồng ý sẽ giao cho Mỹ 3 bộ hài cốt “giặc lái”. Song mãi tới tháng 12 ta mới cho phép một đoàn 4 hạ nghị sĩ Mỹ do Chủ tịch Ủy ban POW/MIAxii G.V. Montgomery dẫn đầu vào Hà Nội nhận. Đoàn này đã được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp.
Sang năm 1976, Mỹ lại thông qua Liên Xô thăm dò việc tiếp xúc với ta, song khẳng định sẽ không thực hiện điều 21xiii của Hiệp định Pa-ri. Công hàm ngày 26/03/76 của Henry Kissinger-lúc này là ngoại trưởng-gửi ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh cảm ơn ta đã đón tiếp đoàn Montgomery và sẵn sàng mở cuộc thảo luận về việc thiết lập mối quan hệ mới giữa hai nước. “I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the past behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries”. Ngày 30/04 bộ trưởng ngoại giao ta gửi công hàm trả lời, nêu lại những vấn đề tồn tại giữa 2 nước (vấn đề bồi thường chiến tranh và vấn đề người Mỹ mất tích trong chiến tranh), trên cơ sở giải quyết 2 vấn đề đó sẽ bình thường hoá quan hệ với Mỹ theo quy định của Điều 22 Hiệp định Pa-ri. Ta sẵn sàng xem xét đề nghị cụ thể của Mỹ về việc mở thương lượng giữa hai bên. Ta sẽ có trả lời không để quá lâu, song sẽ không trước khi Quốc hội Mỹ bàn về việc bỏ cấm vận đối với Việt Nam. Gần như đồng thời với việc G. Fordxiv bác kiến nghị của Quốc hội Mỹ yêu cầu tạm ngừng trong 6 tháng lệnh cấm vận buôn bán với Việt Nam. Bộ ngoại giao Mỹ gửi thông điệp khẳng định sẵn sàng sớm có thảo luận với VN, song nhận xét quan điểm ta đặt thương lượng trên cơ sở “selective application of past agreements” là không đem lại kết quả xây dựng; vấn đề “full accounting” về MIA sẽ là một trong những vấn đề hàng đầu của Mỹ, chỉ khi nào vấn đề này được giải quyết “một cách cơ bản” (substantially) mới có thể có tiến bộ thật sự tới bình thường hóa quan hệ giữa hai nước chúng ta. Đề nghị VN xem lại một cuộc họp bàn về các vấn đề tồn tại là có bổ ích hay không?
Tình hình nhùng nhằng như vậy kéo dài cho tới khi Jimmy Carterxv trúng cử tổng thống thay Gerald Ford năm 1977. Chính quyền mới của đảng Dân chủ có quan điểm chiến lược khác và thái độ đối với Việt Nam mềm mỏng hơn. Nguyên nhân quan trọng khiến chính quyền Carter quan tâm ngay từ đầu đến việc thiết lập mối quan hệ mới với Việt Nam là lợi ích chiến lược của Mỹ ở khu vực châu Á Thái Bình Dương. Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, Andrew Young, đã nói rõ điều đó: “Chúng tôi coi Việt Nam như một Nam Tư ở Châu Á. Không phải là bộ phận của Trung Quốc hay của Liên Xô, mà là một nước độc lập. Một nước Việt Nam mạnh và độc lập là phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ” (tháng 01/1977).
Ngày 06/01/1977, thông qua Liên Xô, Mỹ lại đưa ra một kế hoạch 3 bước về bình thường hóa quan hệ với Việt Nam:
- Việt Nam cho biết tin về những “người Mỹ mất
tích trong chiến tranh” (MIA).
- Mỹ chấp nhận Việt Nam vào Liên Hiệp Quốc và
sẵn sàng lập quan hệ ngoại giao đầy đủ, cũng như
bắt đầu buôn bán với Việt Nam.
- Mỹ có thể đóng góp khôi phục lại Việt Nam bằng
cách phát triển buôn bán, cung cấp thiết bị và các
hình thức hợp tác kinh tế khác.
Đến giữa tháng 3, ta nhận tiếp đón Leonard Woodcockxvii, đặc phái viên của tổng thống Mỹ Carter, sang Việt Nam. Ngày 17/03/1977, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã tiếp L. Woodcock và 4 thành viên - trong đó có Thượng nghị sĩ Mansfield tại Chủ tịch phủ ở Hà Nội. Ngày hôm đó, đoàn Mỹ cũng đã đến chào Ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh.
Sau chuyến đi thăm mở đường này, hai bên đã thỏa thuận mở cuộc đàm phán về bình thường hoá quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ tại Pa-ri. Đoàn ta lúc đó do Thứ trưởng ngoại giao Phan Hiền dẫn đầu, thành viên có tôi, vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ, anh Vũ Hoàng, vụ trưởng Vụ Lãnh sự và mấy cán bộ Vụ Bắc Mỹ: a. Bùi Xuân Ninh, Cương, Lê Mai. Anh Lê Mai khi đó là cán bộ Vụ Bắc Mỹ, làm phiên dịch cho trưởng đoàn. Sứ quán ta ở Pháp có anh Đỗ Thanh, bí thư thứ nhất và anh Nguyễn Thiện Căn, tuỳ viên báo chí, tham gia đoàn. Phía Mỹ do R. Holbrooke làm trưởng đoàn. Cuộc đàm phán diễn ra khá lâu, phải qua 3 vòng đàm phán trong tháng 5, tháng 6 và tháng 12 năm 1977. Địa điểm luân phiên ở đại sứ quán ta và đại sứ quán Mỹ tại Pháp. Trong đàm phán vòng 1 (ngày 03-04/05/1977), lập trường của Mỹ là hai bên thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ ngay và vô điều kiện, còn những vấn đề khác giữa hai bên để lại giải quyết sau; Mỹ sẽ không cản Việt Nam vào Liên Hiệp Quốc. Còn về điều 21 (của Hiệp định Pa-ri về VN), Mỹ có khó khăn về pháp luật nên không thực hiện được, hứa sẽ thực hiện khi đã có quan hệ, bỏ cấm vận buôn bán và xét viện trợ nhân đạo. Theo chỉ thị đã nhận trước khi đi, ta kiên quyết đòi phải giải quyết “cả gói” 3 vấn đề: ta và Mỹ bình thường hoá quan hệ (bao gồm cả việc bỏ cấm vận và lập quan hệ ngoại giao đầy đủ), ta giúp Mỹ giải quyết vấn đề MIA và Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đô-la cho Việt Nam như đã hứa hẹn trước đây. Trở ngại lớn nhất cho việc bình thường hoá quan hệ là việc ta đòi Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đô-la cho ta vì Quốc hội Mỹ khi đó dứt khoát không chấp nhận viện trợ làm điều kiện cho việc bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Ngày 02-03/06, đàm phán vòng 2, Mỹ nêu lại các đề nghị hồi tháng 5. Ngày 19/07/1977, tại Hội Đồng Bảo An LHQ, Mỹ rút bỏ việc phủ quyết Việt Nam vào Liên Hiệp Quốc. Sau vòng 2, anh Phan Hiền đã phải bay về Hà Nội báo cáo và xin chỉ thị, thực chất là đề nghị trên nên có thái độ thực tế và đối sách mềm dẻo hơn, nhưng nghe nói cả 4 vị lãnh đạo chủ chốtxviii của ta lúc đó đều nhất trí lập trường trên. Trước đòi hỏi kiên quyết của ta, tại vòng 3 (19-20/12/1978), Mỹ đề nghị nếu chưa thoả thuận được về việc thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ thì có thể lập Phòng Quyền lợi (Interest section) ở thủ đô hai nước, nhưng như vậy thì chưa bỏ cấm vận được. Sau khi có Phòng Quyền lợi thì sẽ tuỳ tình hình mà xét bỏ cấm vận, song ta vẫn giữ lập trường cứng nhắc đòi giải quyết “cả gói” 3 vấn đề.
i Paris
ii Marathon
iii The Association of Southeast Asian Nations, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
iv Southeast Asia Treaty Organization
v The Pentagon Papers (1971), the New York Times Ed.
vi George Alefred George-Brown, Baron George-Brown
(11/08/1966-16/03/1968) - Từ chức vì nghiện rượu.
vii Adam Rapacki, Ngoại trưởng Poland 1956-1968 (+1970)
viii Kosygin, Alexei Nikolayevich, 1904-80, Thủ tướng USSR
(1964-80) dưới thời Leonid Brezhnev
ix 1910-1985, Đại diện VNDCCH ký Hiệp
Định Paris 1973
x Hiệp định về chấm dứt chiến
tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam - 27/01/1973, Paris
Chương VIII - Điều 22
Chương VIII - Điều 22
Việc chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà
bình ở Việt Nam và việc thực hiện triệt để Hiệp
định này sẽ tạo điều kiện thiết lập quan hệ mới,
bình đẳng và cùng có lợi giữa Hoà Kỳ và Việt Nam dân
chủ cộng hoà trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ
quyền của nhau và không can thiệp vào công việc nội bộ
của nhau. Đồng thời, những việc đó sẽ bảo đảm
vững chắc ở Việt Nam và góp phần giữ gìn hoà bình
lâu dài ở Đông dương và Đông Nam Á.
xi Missing-In-Action
xii Prisoner-Of-War/ Missing-In-Action
xiii Hiệp định về
chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam -
27/01/1973, Paris
Chương VIII - Điều 21
Hoa Kỳ mong rằng Hiệp định này sẽ mang
lại một thời kỳ hoà giải với Việt Nam dân chủ cộng
hoà cũng như với tất cả các dân tộc Đông dương. Theo
chính sách truyền thống của mình, Hoa Kỳ sẽ đóng góp
vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh và công cuộc
xây dựng sau chiến tranh ở Việt Nam dân chủ cộng hoà
và toàn Đông Dương.
xiv Gerald Rudolph Ford,
(14/07/1913-26/12/2006), tên Leslie Lynch King, Jr. khi mới chào
đời, đổi tên và lấy họ của cha kế. Tổng Thống thứ
38 của Hoa Kỳ (1974-1977)
xv James Earl Carter, Jr. (01/10/1924-) Tổng
Thống thứ 39 của Hoa Kỳ (1977-1981)
xviii Lãnh đạo bộ chính trị ĐCSVN
(1977): Lê Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Lê Đức
Thọ
No comments:
Post a Comment